Hygroscopische zouten

In de rubriek 'Opstijgend vocht' werd reeds melding gemaakt van de aanwezigheid van zouten en mogelijke problemen die hiermee gepaard gaan. Dit onderwerp behandelen we hier iets meer uitgebreid.

Verschillende soorten zouten

We kunnen de zouten verdelen in twee belangrijke groepen:

• De 'courante' zouten (sulfaten, carbonaten, ...) die hoofdzakelijk afkomstig zijn van de bouwmaterialen zelf. Bij het verdampen van vocht uit de muren, zullen deze opgeloste zouten terug een vaste vorm aannemen en vormen zo witte zoutkristallen. Deze kristallisatie leidt tot het loskomen van verf, behang, pleisterwerk en zelfs tot baksteenschade. Ze kunnen meestal droog worden afgeborsteld en zijn dan ook na droging niet meer van tel.
• De 'hygroscopische zouten' (chloriden en nitraten) die afkomstig zijn uit de bodem of van contact van het mestelwerk met afvalwater, meststoffen, strooizout enz. Ze absorberen vocht uit de lucht, verzetten zich tegen de normale droging van het metselwerk, vormen nagenoeg nooit uitbloeiingen en kunnen daardoor niet droog worden afgeborsteld. Wanneer men te maken heeft met een hoge concentratie aan hygroscopische zouten, moet er niet gehoopt worden op een voldoende uitdroging van de muren en dit los van de doeltreffendheid van de uitgevoerde ingrepen. In dergelijk geval moet men onmiddellijk na de ingreep of bij gebrek aan bevredigende resultaten na een normale drogingstermijn van het metselwerk, een vochtongevoelige afwerking voorzien.

Chloriden op zich kunnen vaak worden teruggevonden in metselwerk in kuststreken, op plaatsen waar kwistig met strooizout wordt omgesprongen, in oude keukens waar bakzout werd opgeslagen of vlees werd gepekeld. Sommige reinigingsmiddelen bevatten ook chloriden.
In oude stallingen bevatten de muren doorgaans veel nitraten. Plaatsen waar veel vogels zitten, bvb. kerktorens en open zolderingen of muren boven oude beerputten hebben hier doorgaans ook last van. Een defecte riolering kan hier ook oorzaak van zijn. In landelijk gebied waar veel akkerbouw is, is het grondwater zeker belast met nitraten van de vele meststoffen die gebruikt worden.
Oude schouwen bevatten doorgaans veel chloriden en nitraten, maar ook ammoniakzouten door de verbranding van hout en andere fossiele brandstoffen. Deze zouten zorgen voor de typische verkleuring ten gevolge van de 'extractiestoffen' gevormd bij het verbrandingsproces.
Ook het urineren tegen gebouwen is oorzaak van besmetting met ammoniakzouten, en die zijn doorgaans hygroscopisch.

Van stoffen die uit de lucht waterdamp aantrekken en daardoor gaan klonteren of zelfs geheel vervloeien zegt men dat ze hygroscopisch zijn.
Natriumchloride of keukenzout is enigszins hygroscopisch, het gaat in een vochtige atmosfeer makkelijk klonteren; calciumchloride is sterk hygroscopisch en lost spontaan op in het aangetrokken water. Het wordt om deze eigenschap wel als droogmiddel gebruikt, bvb. de bekende zakjes silica gel bij de aankoop van elektronische toestellen.
Ook bouwmaterialen en hout zijn hygroscopisch van aard, doch in mindere mate dan zouten. Bij hoge luchtvochtigheid zullen zij ook een rol spelen in de vochtigheid van de muur.